راهنمای سرم زدن: مزایا،نکات مهم و موارد منع مصرف

گاهی اوقات برای آنکه به فرد بیمار کمک کنیم که سریعتر به روال عادی زندگی خود بازگردد باید روش مراقبت از او را عوض کنیم و کیفیت خدمت رسانی به او را بالا ببریم. ارائۀ خدمات پزشکی و پرستاری یک روش بسیار مناسب و هوشمندانه ایست که با کاهش هزینه های جانبی به ما کمک میکند که بهتر از بیمار خود مراقبت کنیم. یکی از شایعترین خدمات پرستاری که بیماران به او احتیاج دارند تزریقات در منزل است که برای انجام آن به مهارت و تجربه نیاز است. در این مقاله قصد داریم که شما را با تمام جوانب سرم زدن آشنا کنیم.

همانطور که میدانید وصل سرم در مراکز درمانی به بستری نیاز دارد و برای تزریق و اتمام آن به صبر و حوصلۀ بیمار و همراه او احتیاج است. همچنین در اکثر کلانشهرها برای دسترسی به مراکز درمانی، به علت حجم سنگین ترافیک، به وقت و زمان زیادی نیاز است و حضور در این مراکز برای خانواده هایی که افراد سالمند و یا معلول دارند بسیار دشوار است. بنابراین بهتر است که در چنین شرایطی از فرد باتجربه ای برای وصل سرم در منزل کمک گرفته شود تا تمام اعضای خانواده در زمانی که سرم به بیمار وصل است در کنار او باشند.

چه زمانی باید سرم بزنیم؟

برخی از مواقع پزشک سرم را برای رقیق کردن دارو و انتقال آن به بدن بیمار تجویز میکند به عبارت دیگر از سرم به عنوان حلال دارو استفاده کند. پس توصیه میکنیم که به صورت خودسرانه سرم وصل نکنید و در صورتی که پزشک برای شما سرم تجویز کرد اقدام به سرم زدن کرد. به طور کلی در موارد زیر پزشک برای بیمار سرم می‌نویسد:

سرم زدن

برای رقیق کردن دارو و انتقال سریع آن به بدن بیمار: در این روش، دارو به جای اینکه به صورت خوراکی یا عضلانی مصرف شود، به سرم تزریق شده و از طریق رگ به سرعت به تمام نقاط بدن می رسد. این روش برای بیمارانی که دچار مشکلات گوارشی هستند یا به دلیل ضعف جسمانی قادر به جذب دارو به طور خوراکی نیستند، مناسب است.
همچنین، از سرم برای تزریق آنتی بیوتیک ها، داروهای شیمی درمانی و سایر داروهایی که باید به سرعت به بدن بیمار برسند، استفاده می شود.

زمانی که بیمار به دلیل کمبود مایعات بدن به سرم نیاز دارد: در این شرایط، سرم برای جبران مایعات از دست رفته بدن بیمار تجویز می شود. کمبود مایعات بدن می تواند به دلایل مختلفی مانند اسهال، استفراغ، تب بالا و خونریزی رخ دهد. علائم کمبود مایعات بدن شامل خشکی دهان، سرگیجه، ضعف، خستگی و کاهش ادرار است.

زمانی که بیمار برای آماده سازی برای عمل جراحی یا سایر اقدامات پزشکی به سرم نیاز دارد: در این موارد، سرم برای کمک به حفظ سطح مایعات و الکترولیت های بدن بیمار و همچنین برای جلوگیری از افت فشار خون تجویز می شود.

سرم‌، سریع‌ترین روش تزریق ویتامین‌ها، مواد معدنی و داروها

یکی از مهمترین مزایای سرم زدن، جبران مایعات و الکترولیت های از دست رفته بدن در اثر بیماری ها و شرایط مختلف مانند اسهال، استفراغ، تب بالا، تعریق زیاد و خونریزی است. کمبود مایعات و الکترولیت ها می تواند منجر به عوارضی مانند ضعف، خستگی، سرگیجه، گیجی، تشنج و حتی مرگ شود.

علاوه بر این، سرم می تواند به انتقال سریع دارو به بدن، بهبود عملکرد کلیه ها، پیشگیری از افت فشار خون و همچنین کمک به بهبودی بعد از عمل جراحی کمک کند. همچنین، از سرم برای تزریق آنتی بیوتیک ها، داروهای شیمی درمانی و سایر داروهایی که باید به سرعت به بدن بیمار برسند، استفاده می شود.

نهایتا زمانی که فرد دچار کم آبی بدن می شود و کلیه ها به درستی کار نمی کنند و مواد زائد در بدن تجمع می یابد، سرم می تواند به جبران مایعات از دست رفته و بهبود عملکرد کلیه ها کمک کند.

نکات مهم و قابل توجه هنگام سرم زدن

برای آنکه مراقبت از بیمار با کیفیت بیشتری صورت گیرد، رعایت تمام موارد بهداشتی و استانداردهای ایمنی برای تزریق سرم الزامیست. برای آنکه نتایج مورد انتظار تان را ازسرم زدن و تزریق وریدی کسب کنید باید به نکات زیر توجه کنید:

قبل از هر اقدامی برای تزریق باید به تاریخ انقضای سرم توجه فرمایید. اگر سرم تغییر رنگ پیدا کرده است آن را دور بیاندازید.
تمام وسایل سرم را به خوبی چک کنید تا از درستی آن اطمینان حاصل کنید.
تمام وسایل مورد نیاز برای وصل کردن سرم در دسترس پرستار قرار گیرد. توجه داشته باشید که الکل و مواد ضدعفونی کننده از واجبات تزریقات است.
توجه داشته باشید که هواگیری سرم قبل از تزریق انجام داده شود. به عبارت دیگر قبل از تزریق لوله باید به سرم وصل شود و مسیر آن با مایع سرم پر شود.
معمولاً بیمارانی که فشار پایین دارند و یا قند خون آنها افت پیدا میکند به سرم نیاز دارند پس حتماً فشار خون بیمار را اندازه گیری کنید تا اگر بالا بود به پزشک معالج اطلاع دهید.
با پرستار در مورد تمام بیماریها و مشکلات بیمار مانند فشار خون بالا و یا دیابت او صحبت کنید.
اگر بیمار به دارویی حساسیت دارد، پرستار را مطلع کنید.
پرستار باید از تمام داروهای بیمار مطلع باشد تا از تداخل دارویی و عوارض ناشی از آن جلوگیری کند.
باید تمام نکات بهداشتی رعایت شود و استریل وسایل به دقت انجام شود.
مدت زمان تزریق سرم مطابق با دستور داده شده باشد.
در صورت مشاهدۀ هرگونه حساسیت، مخصوصاً زمانی که سرم با داروهای مختلف تزریق میشود، سرم را باید ببندید.
توجه داشته باشید که سرم باید در ارتفاع بالایی از دست قرار بگیرد تا از بازگشت خون به ست یا همان لولۀ سرم جلوگیری شود.
اگر قرار است که بیمار جابه جا شود، سرم را ببندید.
به بافت پوست در اطراف سوزن توجه کنید اگر ورم کرده یا مایعات سرم در این قسمت نشت دارند سرم باید جدا شود و مجدداً وصل گردد. لطفاً از لوله های سرم بخوبی مراقبت کنید تا آلوده نشوند.
در صورت مشاهدۀ هرگونه وقفه در جریان سرم و سرعت سرم به گیره توجه فرمایید احتمال بسته بودن آن وجود دارد.

عوارض احتمالی سرم خودسرانه

اگر از یک پرستار کاربلد برای سرم زدن کمک بگیرید، خطر و یا عارضه ای بیمار شما را تهدید نخواهد کرد مگر اینکه موارد بهداشتی را رعایت نکنید و به استریل کردن وسایل توجه نداشته باشید. رعایت نکات بهداشتی یکی از موضوعات مهم و اساسی در انجام تزریقات است و توصیۀ تمام پزشکان و متخصصان برای جلوگیری از ابتلای فرد به بیماریهای عفونتی، رعایت تمام موارد بهداشتیست. پس برای آنکه بتوانید از وقوع عارضه های احتمالی جلوگیری کنید باید در زمان استفاده از سرم به تمام نکات بهداشتی توجه و آن را رعایت کنید.

همانطور که میدانید تزریق سرم از طریق رگ دست انجام میگیرد و مهارت پرستار باید به قدری باشد که رگی را از روی دست انتخاب کند که مناسب با اندازۀ سوزن سرم باشد. انتخاب رگ نامناسب یا شیوۀ نادرست رگ گیری باعث میشود که مایع سرم به فضای ما بین عروق و بافت رسوخ پیدا کند و فرد دچار درد، التهاب و تورم شود. البته اهمیت انتخاب رگ مناسب در سرم هایی که حاوی داروهایی خاص مانند کلسیم و پتاسیم هستند بسیار بیشتر از سرمهای نمکی و قندی است. زیرا زمانی که سرم حاوی کلسیم گلوکونات است اشتباه در رگ گیری باعث میشود که مایع سرم به خارج از عروق نفوذ پیدا کند و فرد دچار نکروز بافت در آن ناحیه شود. یا زمانیکه رگ اشتباهی برای سرمهای حاوی پتاسیم انتخاب میشود مایع به بافت خارج از عروق نفوذ میکند و ملتهب میشود و بیمار در آن ناحیه احساس درد میکند. همانطور که گفته شد عوارض ناشی از شیوۀ نادرست تزریق برای سرمهای نمکی و قندی به مراتب کم خطرتر است و اکثراً با یک کمپرس گرم بهبود مییابند. البته خیلی طبیعیست که در رگ گیری، دیوارۀ رگ آسیب ببیند و جای آن کبود شود که اصلاً جای هیچ نگرانی نیست و کبودی آن در طی دو هفته بهبود می یابد.

سخن آخر

موارد زیادی مشاهده شده که افراد با احساس کوچکترین ضعف بدنی به صورت خودسرانه برای خود سرم تجویز کرده اند و متاسفانه برخی از پرستاران و یا مراکز درمانی هم به دلیل منفعت مالی برای آنها این تزریق را انجام داده اند. مواردی دیده شده که سرم شست و شو را به اشتباه به جای سرم وریدی استفاده کردهاند و یا از سرم هایی استفاده کرده اند که از تاریخ انقضا آنها گذشته است که باعث افت شدید دمای بدن و بروز تب و لرز شده است. گاهی اوقات دیده شده که سرمهای قندی به اشتباه به بیماران دیابتی تزریق شده است که این خود عوارض خطرناکی در پی داشته است. پس توصیه میکنیم که در صورت احساس هر نوع ضعف جسمانی به پزشک مراجعه کنید و اگر او برای شما سرم تجویز کرد از افراد متبحر و باتجربه برای تزریق سرم کمک بگیرید تا از بروز خطرات احتمالی به دور باشید.