سنگ کلیه، توده‌های سختی هستند که از مواد معدنی موجود در ادرار تشکیل می‌شوند. این بلورهای ناخوانده می‌توانند در هر اندازه‌ای، از شن ریزه تا توپ گلف باشند و عبور آنها از مجاری ادراری، درد شدیدی به همراه داشته باشد.
اما داستان سنگ کلیه به همین سادگی‌ها نیست. در این مقاله نگاهی به عملکرد کلیه‌ها و و نحوه‌ی ایجاد سنگ کلیه خواهیم داشت و با دلیل تشکیل، انواع، علائم و روش‌های درمان و پیشگیری از آنها آشنا خواهیم شد. با ما همراه باشید تا با شناخت بیشتر این سنگ‌ها، از سلامت کلیه‌های خود محافظت کنید.

اگر نیاز به استفاده از خدمات پرستاری، خدمات پاراکلینیکی، خدمات پزشکی در منزل، سونوگرافی در منزل و فیزیوتراپی در منزل را دارید، برای اطلاعات بیشتر به مجموعه نبض اول مراجعه نمایید.

علائم سنگ کلیه چیست؟

علائم شایع سنگ کلیه عبارتند از:

• درد شدید در پهلوها، پشت یا کشاله ران
• حالت تهوع و استفراغ
• خون در ادرار
• تکرر ادرار
• درد یا سوزش هنگام ادرار
• نیاز ناگهانی به ادرار کردن
• ادرار کدر یا بدبو

انواع مختلف سنگ کلیه

سنگ کلیه رسوبات سختی هستند که در کلیه ها تشکیل می شوند و می توانند درد شدید، انسداد مجرای ادرار و آسیب به کلیه را به همراه داشته باشند. خبر خوب این است که با اقدامات پیشگیرانه ساده می توان از ابتلا به سنگ کلیه جلوگیری کرد و در صورت ابتلا به آن، درمان های موثری برای رهایی از سنگ ها وجود دارد.

این سنگ‌ها می‌توانند از مواد معدنی و نمک‌های موجود در ادرار تشکیل شوند. انواع مختلفی از سنگ کلیه وجود دارد که هر کدام از مواد متفاوتی تشکیل شده‌اند.

• سنگ‌های کلسیمی: شایع‌ترین نوع سنگ کلیه هستند و از کلسیم اگزالات یا کلسیم فسفات تشکیل می‌شوند.
• سنگ‌های اسید اوریک: دومین نوع شایع سنگ کلیه هستند و از اسید اوریک تشکیل می‌شوند.
• سنگ‌های اسید آمینه استرویتین: این نوع سنگ کلیه کمتر شایع است و از سیستئین، یک اسید آمینه تشکیل می‌شود.
• سنگ‌های مخلوط: این نوع سنگ کلیه از ترکیبی از مواد مختلف، مانند کلسیم، اگزالات، اسید اوریک و فسفات تشکیل می‌شود.

آزمایشات و تشخیص سنگ کلیه

تشخیص سنگ کلیه معمولاً با توجه به علائم، سابقه پزشکی و معاینه فیزیکی انجام می‌شود. پزشک ممکن است آزمایشاتی مانند آزمایش ادرار، آزمایش خون، سونوگرافی یا سی‌تی‌اسکن را برای تأیید تشخیص و تعیین نوع سنگ کلیه تجویز کند. شما می‌توانید از خدمات آزمایش در منزل نبض اول بهره مند شوید.

• آزمایش ادرار: آزمایش ادرار می‌تواند برای بررسی وجود کریستال‌های مواد معدنی، خون، سلول‌های سفید خون و سایر ناهنجاری‌هایی که ممکن است نشان‌دهنده سنگ کلیه باشد، انجام شود.
• آزمایش خون: آزمایش خون می‌تواند برای بررسی سطح الکترولیت‌ها، عملکرد کلیه و سایر عوامل که ممکن است در تشکیل سنگ کلیه نقش داشته باشند، انجام شود.
• سونوگرافی: سونوگرافی از امواج صوتی برای ایجاد تصاویری از کلیه‌ها و مجاری ادراری استفاده می‌کند. سونوگرافی می‌تواند برای یافتن سنگ کلیه، تعیین اندازه و محل آنها و بررسی انسداد مجاری ادراری استفاده شود.
• سی‌تی‌اسکن: سی‌تی‌اسکن از اشعه ایکس برای ایجاد تصاویری دقیق از کلیه‌ها و مجاری ادراری استفاده می‌کند. سی‌تی‌اسکن می‌تواند برای یافتن سنگ کلیه، حتی سنگ‌های کوچک یا نامنظم، و همچنین برای بررسی ناهنجاری‌های کلیه و مجاری ادراری که ممکن است باعث سنگ کلیه شده باشد، استفاده شود.

عوارض سنگ کلیه

اگر سنگ کلیه درمان نشود، می‌تواند عوارض مختلفی ایجاد کند، از جمله:

• درد شدید: سنگ کلیه می‌تواند باعث درد شدید در پهلوها، پشت یا کشاله ران شود. این درد به عنوان “درد کلیوی” شناخته می‌شود و می‌تواند به حدی شدید باشد که فرد را به اورژانس بکشاند.
• عفونت: سنگ کلیه می‌تواند باعث عفونت کلیه یا مجاری ادراری (عفونت ادراری) شود. عفونت کلیه می‌تواند یک بیماری جدی باشد که به درمان آنتی‌بیوتیک داخل وریدی نیاز دارد.
• آسیب کلیه: سنگ کلیه‌های بزرگ یا مکرر می‌توانند به کلیه‌ها آسیب برسانند. این آسیب می‌تواند منجر به نارسایی کلیه شود، که یک بیماری تهدید کننده زندگی است.
• انسداد مجاری ادراری: سنگ کلیه می‌تواند مجاری ادراری را مسدود کند و جریان ادرار را مختل کند. این انسداد می‌تواند منجر به درد، تورم و عفونت در کلیه‌ها شود.

جراحی سنگ کلیه

در برخی موارد، ممکن است برای برداشتن سنگ کلیه نیاز به جراحی باشد. روش‌های مختلفی برای جراحی سنگ کلیه وجود دارد، از جمله:

• نفرولیتوتریپسی از راه پوست (ESWL): در این روش، از امواج صوتی برای شکستن سنگ کلیه به قطعات کوچکتر استفاده می‌شود که به راحتی از طریق ادرار دفع می‌شوند.
• اورتروسکوپی: در این روش، از یک لوله نازک با دوربین برای مشاهده و برداشتن سنگ کلیه از طریق مجرای ادرار استفاده می‌شود.
• نفرولیتوتومی: در این روش، یک برش در شکم ایجاد می‌شود تا جراح به طور مستقیم به کلیه دسترسی پیدا کند و سنگ کلیه را بردارد.

رژیم غذایی برای سنگ کلیه

رژیم غذایی مناسب برای جلوگیری از سنگ کلیه به نوع سنگ کلیه شما بستگی دارد. به طور کلی، توصیه می‌شود که مایعات زیادی بنوشید، رژیم غذایی کم نمک و کم اگزالات داشته باشید و از مصرف غذاهای پر پروتئین و پر قند خودداری کنید.

مایعات زیادی بنوشید: نوشیدن آب به کمک به دفع سنگ کلیه از طریق ادرار و جلوگیری از تشکیل سنگ جدید کمک می‌کند. هدف نوشیدن 8 تا 10 لیوان آب یا مایعات بدون کافئین در روز است.

2. از داروهای مسکن بدون نسخه استفاده کنید: داروهایی مانند ایبوپروفن (Advil, Motrin) یا استامینوفن (Tylenol) می‌توانند به تسکین درد ناشی از سنگ کلیه کمک کنند.
3. از کمپرس گرم استفاده کنید: یک کمپرس گرم یا کیسه آب گرم را روی پهلو یا کمر خود در محل درد قرار دهید. این کار می‌تواند به شل شدن عضلات و کاهش درد کمک کند.
4. حمام آب گرم بگیرید: حمام آب گرم می‌تواند به شل شدن عضلات و کاهش درد کمک کند.
5. از داروهای تجویزی استفاده کنید: اگر درد شما شدید است، پزشک ممکن است داروهای مسکن قوی‌تر تجویز کند.
6. در صورت نیاز به اورژانس مراجعه کنید: اگر درد شما شدید است، تهوع یا استفراغ دارید، یا خون در ادرار خود مشاهده می‌کنید، فوراً به پزشک مراجعه کنید.

علاوه بر این، ممکن است بخواهید رژیم غذایی خود را برای کمک به جلوگیری از تشکیل سنگ کلیه در آینده تغییر دهید. برخی از نکات برای این کار عبارتند از:

• کاهش مصرف نمک: نمک می‌تواند خطر ابتلا به سنگ کلیه را افزایش دهد. سعی کنید مصرف نمک خود را به کمتر از 2300 میلی گرم در روز محدود کنید.
• مصرف بیشتر کلسیم: کلسیم می تواند به جلوگیری از تشکیل سنگ کلیه کمک کند. سعی کنید روزانه 1000 تا 1200 میلی گرم کلسیم از غذاها یا مکمل ها دریافت کنید.
• مصرف غذاهای حاوی سیترات: سیترات می تواند به اتصال کلسیم به اگزالات و جلوگیری از تشکیل سنگ کمک کند. غذاهای حاوی سیترات عبارتند از: میوه های مرکبات، سیب زمینی و گوجه فرنگی.

• نوشیدن مایعات زیاد: نوشیدن 8 تا 10 لیوان آب یا مایعات بدون کافئین در روز به کمک می‌کند تا ادرار رقیق شود و مواد معدنی و نمک ها از کلیه ها و مجاری ادراری دفع شوند.
• کاهش مصرف اگزالات: اگزالات یک ماده معدنی است که در بسیاری از غذاها یافت می‌شود و می‌تواند با کلسیم برای تشکیل سنگ کلیه ترکیب شود. غذاهایی که حاوی مقادیر زیادی اگزالات هستند عبارتند از: اسفناج، چغندر، شکلات، آجیل و دانه‌ها.
• کاهش مصرف پروتئین: رژیم غذایی سرشار از پروتئین حیوانی می‌تواند خطر ابتلا به سنگ کلیه اسید اوریک را افزایش دهد. به همین دلیل، توصیه می‌شود که مصرف پروتئین حیوانی خود را به 85 گرم در روز (حدود 3 اونس) محدود کنید.
• کاهش مصرف قند: رژیم غذایی سرشار از قند و فروکتوز می‌تواند خطر ابتلا به سنگ کلیه اسید اوریک را افزایش دهد. به همین دلیل، توصیه می‌شود که مصرف قند و فروکتوز خود را محدود کنید.

غذاهایی که باید برای جلوگیری از سنگ کلیه مصرف کنید

• میوه ها و سبزیجات: میوه ها و سبزیجات منبع خوبی از ویتامین ها، مواد معدنی و فیبر هستند که می توانند به جلوگیری از تشکیل سنگ کلیه کمک کنند.
• غلات کامل: غلات کامل منبع خوبی از فیبر هستند که می تواند به دفع مواد معدنی و نمک ها از بدن کمک کند.
• محصولات لبنی کم چرب: محصولات لبنی کم چرب منبع خوبی از کلسیم هستند که می تواند به جلوگیری از تشکیل سنگ کلیه کلسیمی کمک کند.
• حبوبات و آجیل: حبوبات و آجیل منبع خوبی از پروتئین گیاهی، فیبر، منیزیم و پتاسیم هستند که می توانند به جلوگیری از تشکیل سنگ کلیه کمک کنند.

داروهای سنگ کلیه

داروهای مختلفی برای درمان یا پیشگیری از سنگ کلیه وجود دارد. نوع داروی تجویز شده توسط پزشک به نوع سنگ کلیه، سابقه پزشکی و سایر عوامل بستگی دارد.

• داروهای ضدالتهابی غیر استروئیدی (NSAIDs): NSAID ها مانند ایبوپروفن یا ناپروکسن می توانند برای تسکین درد و التهاب ناشی از سنگ کلیه استفاده شوند.
• مهارکننده های آللوپورینول: آللوپورینول برای درمان سنگ های اسید اوریک با کاهش تولید اسید اوریک در بدن استفاده می شود.
• سیترات پتاسیم: سیترات پتاسیم برای جلوگیری از تشکیل سنگ های کلسیمی با افزایش سطح سیترات در ادرار استفاده می شود.
• تیازیدها: تیازیدها برای جلوگیری از تشکیل سنگ های کلسیمی با کاهش سطح کلسیم در ادرار استفاده می شوند.

طب سنتی برای سنگ کلیه

برخی از افراد از طب سنتی برای درمان یا پیشگیری از سنگ کلیه استفاده می‌کنند. با این حال، مهم است که قبل از امتحان هر گونه درمان‌های جایگزین، با پزشک خود صحبت کنید، زیرا برخی از آنها ممکن است با داروهای شما تداخل داشته باشند یا برای سلامتی شما مضر باشند.

برخی از درمان‌های طب سنتی که برای سنگ کلیه استفاده می‌شوند عبارتند از:

• نوشیدن آب لیمو: برخی افراد بر این باورند که نوشیدن آب لیمو به طور منظم می تواند به جلوگیری از تشکیل سنگ کلیه کمک کند. اسید سیتریک موجود در آب لیمو می تواند به حل کردن سنگ های کوچک کلیه کمک کند.
• نوشیدن چای قاصدک: چای قاصدک یک دیورتیک طبیعی است که می تواند به افزایش تولید ادرار و دفع مواد معدنی و نمک ها از بدن کمک کند.
• مصرف سرکه سیب: سرکه سیب می تواند به قلیایی کردن ادرار کمک کند که نهایتا منجر به پیشگیری از ایجاد سنگ کلیه شود.
• مصرف روغن زیتون: برخی افراد بر این باورند که مصرف یک قاشق غذاخوری روغن زیتون به صورت ناشتا می تواند به دفع سنگ کلیه کمک کند.
• استفاده از کمپرس گرم: استفاده از کمپرس گرم روی ناحیه شکم یا پهلو می تواند به تسکین درد ناشی از سنگ کلیه کمک کند.

دیگر ملاحظات مهم در خصوص سنگ کلیه

• قبل از امتحان هر گونه درمان‌های طب سنتی برای سنگ کلیه، مهم است که با پزشک خود صحبت کنید.
• برخی از درمان‌های طب سنتی ممکن است با داروهای شما تداخل داشته باشند یا برای سلامتی شما مضر باشند.
• درمان‌های طب سنتی نباید جایگزین درمان‌های پزشکی استاندارد برای سنگ کلیه باشند.