آرتروز زانو یکی از رایج‌ترین انواع آرتروز است که به علت ساییدگی و التهاب مفصل زانو به وجود می‌آید. این بیماری موجب سفتی و محدودیت حرکت در مفاصل می‌شود. در آرتروز زانو به مرور زمان غضروف مفصلی ساییده شده و منجر به کاهش فضای بین مفصلی می‌شود. وقتی آرتروز زانو به شکل حاد در بیاید، باعث تخریب کامل غضروف مفصلی و از بین رفتن فضای بین مفصلی می‌شود و این امر سبب می‌شود استخوان‌ها به هم برخورد کنند و درد ایجاد شود. یکی از راه‌های درمان این عارضه، فیزیوتراپی آرتروز زانو است؛ به همین دلیل در این مقاله به این موضوع پرداخته‌ایم.

درمان قطعی آرتروز زانو؛ شدنی یا غیر ممکن؟!

وقتی غضروف‌های موجود در بین مفاصل دچار فرسایش می‌شوند، استخوان‌های مفاصل به هم ساییده شده و در نتیجه این سایش، درد، تورم، سفت شدگی و کاهش دامنه حرکت در زانوها اتفاق می‌افتد که به مجموعه این عوارض، آرتروز زانو می‌گویند.

معمولاً علائم آرتروز زانوها به آرامی شروع می‌شوند و چنانچه درمان نشوند، تشدید شده و فرد را دچار مشکل می‌کنند. از جمله علائم آرتروز زانو، درد، حساسیت زانو به لمس شدن، سفتی و خشکی مفصل زانو و ایجاد صدا در مفصل زانو، عدم انعطاف پذیری زانو و کاهش دامنه حرکت در آن، احساس سایش در زانو و گاهی تشکیل استخوان اضافی در مجاورت مفصل زانو است.

با بالا رفتن سن و افزایش فشارهای وارده بر مفصل زانو از یک سو و از بین رفتن مواد معدنی لازم مانند کلسیم، مفصل زانو به سوی تخریب شدن و ایجاد آرتروز پیش می‌رود، هم چنین افزایش وزن، وراثت، جنسیت (آرتروز در زنان 55 سال به بالا شایع تر است.)، آسیب‌های ناشی از وارد آمدن فشار به مفاصل زانوها، فعالیت‌های ورزشی سنگین و ابتلا به برخی بیماری‌ها مانند  آرتریت روماتوئید و… از جمله علل شایع آرتروز زانو است.

هیچ درمان قطعی برای پیشگیری از آسیب‌های ناشی از آرتروز زانو وجود ندارد و برخی از روش‌ها تنها به کاهش علائم کمک می‌کنند و کارایی مفاصل آسیب دیده را ارتقا می‌دهند، از جمله:

• داروهای ضد‌درد و ضد‌التهاب: معمولاً پزشک برای کاهش درد ناشی از آرتروز اقدام به تجویز مسکن‌هایی مانند استامینوفن، ایبوپروفن، آسپیرین یا دیکلوفناک می‌کند.
• فیزیوتراپی آرتروز زانو: موثرترین روش درمان و تسکین علائم آرتروز، استفاه از فیزیوتراپی آرتروز زانو است. حرکات کششی و تقویتی که در این روش استفاده می‌شود، عضلات اطراف زانو را تقویت کرده  و به تسکین علائم آرتروز کمک می‌کنند.

هم چنین فیزیوتراپی باعث افزایش حرکت مفصل زانو و انعطاف پذیری بیشتر آن می‌شود. در فیزیوتراپی آرتروز زانو تکنیک‌های زیر مورد استفاده قرار می‌گیرند:

• تمرینات کششی و اصلاحی
• آب درمانی
• اوزون تراپی
• تحریک عصبی
• اولتراسوند
• کاهش وزن: بالا رفتن وزن با ابتلا به آرتروز زانو ارتباط مستقیم دارد؛ از آن جایی که مفصل‌ها، وزن بدن را تحمل می‌کنند، هر چقدر وزن بدن بیشتر شود؛ عملکرد مفاصل دستخوش اختلال می‌شود. به همین دلیل کاهش وزن یکی از مهم‌‌ترین فاکتورها  در درمان آرتروز زانو است و درد و علائم بیمار با کاهش  وزن کاهش می‌یابد
• عمل جراحی: اگر آرتروز به مرحله حاد خود برسد، عمل جراحی، می‌تواند کمک کننده باشد. عمل جراحی تنها در صورتی انجام می‌شود که روش‌های دیگر روی بیمار بی‌تأثیر بوده یا آسیب مفصل زیاد باشد.
  تغییر سبک زندگی: تغییر سبک زندگی، یکی از مؤثرترین روش‌های درمان آرتروز است. درد و دیگر علائم کسانی که برای درمان آرتروز، سبک زندگی خود را تغییر می‌دهند، تا حد زیادی کاهش می‌یابد و می‌توانند به راحتی به فعالیت‌های روزمره خود بپردازند. تغییر سبک زندگی شامل این موارد است:
• کنترل وزن
• ورزش کردن و تقویت قدرت ماهیچه‌ها
• استفاده از وسایل کمکی مانند کفی کفش و عصا
• استفاده از ویتامین‌های D و کلسیم
• مصرف بیشتر موادغذایی ضد‌التهاب

تأثیر و فواید فیزیوتراپی بر آرتروز زانو

فیزیوتراپی آرتروز زانو می‌تواند در کنترل درد و تقویت عضلات و انعطاف‌پذیری مفاصل به بیمار کمک کند. متخصص فیزیوتراپی از انواع مختلف روش‌های فیزیوتراپی استفاده می کند تا فرد بتواند به زندگی عادی خود بازگردد. هم چنین معمولاً توصیه هایی مبنی بر انجام بدون درد فعالیت ها و حفظ تعادل میان فعالیت و استراحت به بیمار می‌شود.
اقدامات درمانی فیزیوتراپی آرتروز زانو عبارتند از:

1. تمرینات ورزشی
2. استفاده از کمپرس‌های سرد و گرم
3. استفاده از تحریک عصبی
4. استفاده از نیدلینگ خشک

همچنین به شما پیشنهاد می‌دهیم برای انجام حرکات فیزیوتراپی حتما از یک متخصص مشاوره و کمک بگیرید. مجموعه خدمات درمانی نبض اول برای اولین با در ایران اقدام به سرویس دهی؛ خدمات فیزیوتراپی در منزل را نموده است تا شما عزیزان بتونید با صرف کمترین زمان ممکن در منزل خود روند درمان را سپری نمایید.

فیزیوتراپی زانو چگونه است؟

در ابتدا متخصص فیزیوتراپی مفاصل شما را معاینه می‌کند و سؤالاتی از شما می‌پرسد تا متوجه شود کدام قسمت‎ دردناک است. هم چنین او قدرت عضلانی شما را ارزیابی می‌کند و دامنه حرکت مفاصل شما را اندازه‌گیری می‌کند و پس از جمع آوری اطلاعات و بررسی آن‌ها، متدها و حرکات ورزشی را که به کار کردن مفاصل کمک می‌کند، ارائه می‌دهد.
برخی متخصصان فیزیوتراپی زانو به شما توصیه می‌کنند از آب درمانی نیز استفاده کنید و حرکات و تمرینات تجویز شده را در آب انجام دهند زیرا انجام آن‌ها در آب برای بسیاری از اشخاص راحت‌تر و مفیدتر است. به طور کلی متخصص فیزیوتراپی اقدامات زیر را انجام دهد:

• ارائه مشاوره
• کمک به بیمار برای مدیریت و کنترل بیماری
• کاهش نگرانی بیمار
• برنامه‌ریزی برای فعال نگه داشتن بیمار

کدام زانو دردها با فیزیوتراپی قابل درمان است؟

اگر چه افراد به دلایل زیادی به متخصص فیزیوتراپی مراجعه می‌کنند ولی تنها برخی از انواع زانو درد با انجام فیزیوتراپی قابل درمان هستند که در ادامه به آن‌ها اشاره می‌کنیم:

• آسیب دیدگی رباط صلیبی پا: آسیب دیدگی رباط صلیبی پا بیشتر در افرادی که در برخی از فعالیت‌های ورزشی مانند بسکتبال، فوتبال، والیبال و… شرکت دارند گزارش می‌شود. در این ورزش‌ها معمولاً  فرد در حین بازی، با یک بازیکن دیگر برخورد می‌‌کند و پا ضربه می‌خورد و دچار چرخش می‌شود. بسته به شدت آسیب، درمان به وسیله استراحت یا حتی جراحی انجام می‌گیرد با این حال استفاده از برنامه‌های فیزیوتراپی ضروری است.
• در رفتگی زانو: در رفتگی زانو بیشتر به دلیل انجام دادن فعالیت‌های ورزشی سنگین، تصادفات خودرویی یا زمین خوردن شایع است نه تنها به درمان فوری نیاز دارد، بلکه فرد می‌تواند با فیزیوتراپی روند درمان را تسریع کند.
• بورسیت: بورسیت به تورم کیسه محافظ پر از مایع موجود در اطراف زانو گفته می‌شود. این اختلال در افرادی که به دلیل شغلی که دارند مدت زیادی باید بایستند اتفاق می‌افتد و فیزیوتراپی می‌تواند به کنترل درد  آن کمک کند.
• سندروم پاتلوفمورال: سندروم پاتلوفمورال که به عنوان درد زانو آن را می‌‌شناسیم و به صورت خفیف یا شدید بروز می‌کند هم معمولاً با انجام فیزیوتراپی تا حد زیادی قابل درمان است.
• تاندونیت کشکک زانو: تاندونیت کشکک زانو به دلیل فشار زیاد و مداوم روی زانو و استفاده بیش از حد از آن در فعالیت‌های مختلف به وجود می‌آید. این عارضه به کمک  فیزیوتراپی قابل بهبود است.

معرفی ورزش و حرکت اصلاحی زانو درد

کشش ساق پا: این حرکت ورزشی باعث بهبود درد زانو می‌شود و برای انجام آن نیاز به ابزار خاصی نیست. تنها کافی است با استفاده از دیوار این حرکت را انجام دهید.

برای حرکت کشش ساق پا یکی از دو پا را مقابل دیوار بگذارید و پای دیگر را به عقب ببرید و بعد به سمت دیوار خم شوید تا جایی که کشش را در پشت پای عقبی احساس کنید. بهتر است هر30 ثانیه یک بار، پا‌ها را عوض کنید. برای کسب نتایج بهتر، کشش را بیشتر کنید و مدت زمان آن را افزایش دهید.

قدم‌های نشسته: برای انجام این حرکت، روی یک صندلی صاف بنشینید و پا‌های خود را روی زمین قرار دهید.

سپس یکی از پاها را به صورت خمیده از زمین بلند کنید و برای مدت زمان مشخصی ( 5 تا 10 ثانیه ) آن را بالا نگه دارید و همین کار را برای پای دیگر انجام دهید. این حرکت را 10 تا 15 بار در روز انجام دهید تا مشکلات زانوی شما بهبود یابد.

بالا آوردن مستقیم پا: این حرکت می‌تواند کمک زیادی به درمان زانو درد کند؛ در این حرکت، باید به پشت بخوابید و پای سالم را خم و زانوی آسیب دیده را صاف کنید. سپس، آن را  حدود بیست سانت از سطح زمین بالا بیاورید.

بلند کردن پاشنه پا:  برای انجام این حرکت بایستید و پاهای خود را به صورت جفت در کنار هم قرار دهید.

زمانی که پاها جفت شدند، پاشنه‌ها را بالا بیاورید و روی پنجه پا بایستید؛ این حرکت را روزی  10 بار انجام دهید.

بهترین روش های فیزیوتراپی آرتروز زانو

بهترین روش‌های فیزیوتراپی آرتروز زانو عبارتند‌از:

فیزیوتراپی با برق: الکتروتراپی یا فیزیوتراپی با برق یکی از انواع روش‌های فیزیوتراپی آرتروز زانو است و معمولاً برای اصلاح مشکلات عضلانی و اسکلتی استفاده می‌شود و مشکلات حرکتی را برطرف می‌کند.

در این روش از امواج صوتی و انرژی الکتریکی استفاده می‌شود تا اعصاب نواحی موردنظر تحریک شده و مشکلات حرکتی آن ناحیه برطرف شوند.

فیزیوتراپی با دستگاه لیزر: با پیشرفت تکنولوژی، لیزر جزو روش‌های درمانی فیزیوتراپی شده است و با استفاده از آن می‌توان دردهای نواحی مختلف بدن را برطرف کرد.

فیزیوتراپی با سوزن خشک: استفاده از سوزن خشک یکی دیگر از روش‌های فیزیوتراپی آرتروز زانو بوده و برای کاهش درد مؤثر است. در این روش با استفاده از سوزن، ترشح هورمونی را تحریک می‌کنند و این هورمون‌ها باعث کاهش درد می‌شوند.

آیا مینیسک زانو با فیزیوتراپی قابل درمان است؟

استفاده از فیزیوتراپی در درمان پارگی مینیسک زانو نقشی اساسی دارد و به تسریع فرایند بهبودی و حصول نتیجه مطلوب در تمام بیماران کمک می‌کند، فیزیوتراپی برای این عارضه در هر حال یک اقدام درمانی مؤثر است و چه جراحی ضرورت داشته باشد و چه نیازی به جراحی نباشد، باید انجام شود.

چه ورزش هایی بعد از عمل تعویض مفصل زانو قابل انجام است؟

• تمرین بلند کردن پا از پهلو
• تمرین پوسته صدف (Clam shell exercise)
• فشرده کردن ران
• ضربات پا در حالت نشسته
• ایستادن روی یک پا (با کمک یک تکیه گاه)
• کشش‌های صاف کننده زانو
• خم کردن زانو
• تمرین بلند کردن پا
• کشش همسترینگ
• ضربات پا در حالت دراز کشیده

آیا فیزیوتراپی زانو عوارض دارد؟

اگر فیزیوتراپی توسط افرادی که تخصص و تجربه‌ای در این کار ندارند انجام شود، ممکن است عوارض ناخوشایندی برای بیمار داشته باشد. به عبارت دیگر استفاده از دستگاه‌های فیزیوتراپی باید با دانش و آگاهی انجام شود در غیر این صورت ممکن است عوارض جبران ناپذیری در پی داشته باشد.

آیا بعد از عمل رباط صلیبی، نیازی به فیزیوتراپی زانو است؟

انجام فیزیوتراپی زانو بعد از عمل رباط صلیبی زیر نظر پزشک به کاهش درد و تسریع بهبود زانو کمک می کند.

بعد از فیزیوتراپی زانو چه باید کرد؟

• زیاد آب بنوشید: برای کمک به هیدراتاسیون بدن و کاهش طول درمان، لازم است که پس از انجام حرکت فیزیوتراپی زانو یا هر حرکت ورزشی دیگری زیاد آب بنوشید.
• به توصیه‌های فیزیوتراپ توجه کنید: در صورت لزوم استراحت کنید یا در محل درد از کیسه‌های سرد یا گرم استفاده کنید.
• تمرینات توصیه شده لازم را انجام دهید: ممکن است فیزیوتراپ از شما بخواهد که پس از اتمام جلسه فیزیوتراپی، در منزل از برخی حرکات ورزشی استفاده کنید.
• در صورت بروز درد غیرعادی متخصص فیزیوتراپی را در جریان بگذارید: اگر درد غیرعادی داشتید، متخصص فیزیوتراپی را مطلع کنید: درد ناشی از فیزیوتراپی معمولاً مختصر است و بین یک تا دو روز طول می‌کشد.

فیزیوتراپی بعد از جراحی تعویض مفصل زانو از چه زمانی شروع می شود؟

بعد از عمل جراحی تعویض مفصل زانو و پس از گذشت چند روز فیزیوتراپی باید شروع شود و بسته به نیاز بیمار 4 تا 8 هفته ادامه پیدا کند.