فشار خون در سالمندان چقدر باید باشد؟ علل و درمان

به فشار خون بالا قاتل خاموش گفته می شود چراکه این عارضه می تواند روی قلب، مغز و کلیه ها تأثیرات منفی بر جای بگذارد و به این اعضا آسیب های جدی وارد کند و سلامت و حیات فرد را در معرض خطر قرار دهد. فشار خون بالا معمولاً با علائم مشخصی همراه نیست و به همین دلیل آن را قاتل خاموش می نامند و عموماً افراد تنها زمانی که دچار عوارض ناشی از افزایش فشار خون می شوند، به وجود آن پی می برند.

فشار خون معمولاً با افزایش سن، افزایش می یابد چراکه با بالارفتن سن افراد، جداره رگ های خونی سفت می شود، بنابراین نیروی بیشتری برای پمپاژ کردن خون به داخل رگ ها و انتقال آن به قسمت های مختلف بدن لازم است و همین مسأله باعث آسیب دیدگی و ضعیف شدن رگ های خونی می شود.

به دلیل اهمیت برخورداری از فشار خون نرمال، در این مقاله به موضوع فشار خون در سالمندان پرداخته ایم و به شما خواهیم گفت که فشار خون نرمال در سالمندان چه میزان است و اگر فرد سالمندی دارای فشار خون بالا باشد، باید از چه راه هایی برای کاهش فوری آن استفاده کند.

اندازه‌گیری فشار خون با دو عدد نمایش داده می‌شود:

• فشار سیستولیک (عدد بالایی): این فشار در لحظه‌ای اندازه‌گیری می‌شود که قلب شما منقبض شده و خون را به بیرون پمپاژ می‌کند (اوج فشار).
• فشار دیاستولیک (عدد پایینی): این فشار در لحظه‌ای اندازه‌گیری می‌شود که قلب شما در حال استراحت است و با خون پر می‌شود (کمترین فشار).

خدمات هولتر فشار خون در منزل برای سالمندان و کودکان به صورت 24 ساعته و فوری توسط تیم نبض اول انجام می‌شود. همین حالا با ما تماس بگیرید.

فشار خون چیست؟

فشار خون در واقع نیرویی است که خون هنگام جریان یافتن، به دیواره رگ‌ها و شریان‌ها وارد می‌کند. قلب شما مثل یک پمپ پرقدرت عمل می‌کند و سلامت این فشار برای رساندن اکسیژن و مواد غذایی به تمام نقاط بدن حیاتی است.

بنابراین، فشار خون با استفاده از دو عدد که در صورت و مخرج یک کسر قرار دارند، نمایش داده می شود؛ صورت کسر، فشار خون سیستولیک را نشان می دهد و مخرج کسر، فشار خون دیاستولیک می باشد. واحد اندازه گیری فشار خون بر حسب میلی متر جیوه است. فشار خون در افراد سالم  80/120 میلی متر جیوه است که به صورت 12 روی 8 خوانده می شود.

فشار خون نرمال در سالمندان

این سوال کلیدی و مهم‌ترین دغدغه خانواده‌هاست. برخلاف تصور عمومی که فشار خون را تنها یک عدد ثابت می‌دانند، محدوده فشار خون “نرمال” در سالمندان می‌تواند کمی متفاوت از جوانان باشد و بر اساس وضعیت سلامتی فرد تغییر کند.

نکته مهم: اگر سالمند شما دچار بیماری‌هایی مانند نارسایی قلبی، سکته یا دیابت است، هدف فشار خون او معمولاً سخت‌گیرانه‌تر تعیین می‌شود (اغلب زیر ۱۳۰/۸۰). حتماً با پزشک مشورت کنید.

بررسی وضعیت فشار خون

این اعداد نشان‌دهنده فشار خون بالا یا پرفشاری خون هستند و نباید نادیده گرفته شوند:

• فشار خون ۱۴ روی ۹ (۱۴۰/۹۰ میلی‌متر جیوه) و ۱۵ روی ۹ (۱۵۰/۹۰ میلی‌متر جیوه):
  • این اعداد در اغلب سالمندان به عنوان فشار خون مرحله ۲ طبقه‌بندی می‌شوند و نیاز به درمان دارویی و تغییرات جدی در سبک زندگی دارند. فشار بالای ۹۰ در عدد پایینی، خطرناک محسوب می‌شود.
• فشار خون ۱۴ روی ۸ (۱۴۰/۸۰ میلی‌متر جیوه):

این وضعیت نیز معمولاً به عنوان فشار خون مرحله ۱ (بالا) در نظر گرفته می‌شود. عدد بالای ۱۴۰ نشان‌دهنده ریسک است، حتی اگر عدد پایینی نرمال باشد. به این حالت فشار خون سیستولیک ایزوله می‌گویند که در سالمندان شایع است و حتماً باید درمان شود.

علت بالا رفتن فشار خون در سالمندان

فشار خون بالا (هیپرتانسیون) در سالمندان یک پدیده کاملاً شایع است و دلایل اصلی آن ترکیبی از تغییرات طبیعی بدن و سبک زندگی است:

• عوامل فیزیولوژیک (سفت شدن رگ‌ها): با افزایش سن، دیواره شریان‌ها (رگ‌های اصلی) به‌تدریج انعطاف‌پذیری خود را از دست داده و سفت‌تر می‌شوند. این سفت شدن باعث می‌شود قلب برای پمپاژ خون به نیروی بیشتری نیاز داشته باشد و در نتیجه فشار بالا می‌رود.
• عوامل سبک زندگی: رژیم غذایی بسیار پرنمک، عدم فعالیت بدنی کافی، وزن بالا و استرس‌های طولانی مدت، همگی دست به دست هم می‌دهند تا فشار خون را افزایش دهند.

علائم افزایش فشار خون در سالمند چیست؟

فشار خون بالا لقب “قاتل خاموش” را دارد، چرا که در اکثر مواقع هیچ علامت مشخصی ندارد، به‌ویژه در مراحل اولیه.

تنها راه تشخیص قطعی فشار خون بالا، اندازه‌گیری منظم آن با دستگاه است. با این حال، در مواقعی که فشار خون بسیار بالا می‌رود و به یک اورژانس فشار خون تبدیل می‌شود، ممکن است علائم زیر بروز کند:

• سردرد شدید و ناگهانی (اغلب در پشت سر)
• سرگیجه و احساس سبکی سر
• تنگی نفس یا مشکل در تنفس
• تاری دید یا دوبینی
• درد قفسه سینه
• حالت تهوع یا استفراغ

توجه: در صورت مشاهده این علائم، فوراً به پزشک یا اورژانس مراجعه کنید.

پایین اوردن فشار خون بالا فوری

وقتی فشار خون شخصی به ناگهان افزایش می یابد بهتر است پیش از هر اقدامی او را به صورت اورژانسی به بیمارستان برسانید. در بخش اورژانس بیمارستان معمولاً درمان های دارویی به صورت تزریقی برای سالمند تجویز می شود. اما اگر به مراکز درمانی دسترسی ندارید، می توانید از تزریقات در منزل نبض اول استفاده کنید؛ به این صورت که فرد سالمند قبل از هر کاری، به حالت استراحت دربیاید و انجام هر گونه فعالیتی را متوقف کند چراکه ممکن است فعالیت های فیزیکی باعث افزایش فشار خون شود.

هم چنین افزایش فشار خون ناگهانی می تواند به دلیل استرس و اضطراب هم رخ دهد، بنابراین بهتر است فرد سالمند بنشیند یا به حالت درازکش دربیاید، چند نفس عمیق بکشد و سعی کند آرامش خود را حفظ کند و تا زمان کم شدن علائم فشار خون بالا مانند گیجی یا سردرد به همین حال باقی بماند. همچنین بهتر است سالمندانی که سابقه فشار خون بالا دارند، به طور مرتب تحت نظر پزشک قرار بگیرند و داروهایی را بر اساس تجویز پزشک مصرف کنند؛ در این صورت، در هنگام افزایش فشار خون می توان از آن داروها هم کمک گرفت. فقط مراقب باشید که هیچ دارویی را به صورت خودسرانه به افراد سالمند ندهید.

همان طور که می دانید رعایت رژیم غذایی برای کنترل فشار خون و پیشگیری از افزایش ناگهانی آن بسیار مهم است. سالمندان باید از مصرف مواد غذایی که دارای مقادیر بالای سدیم هستند خودداری نمایند. غذاهای فرآوری شده، کنسروها و تنقلات شور و پرنمک می توانند فشار خون سالمند را به طور ناگهانی افزایش دهد. به طور کلی، کاهش وزن در صورت داشتن اضافه وزن، انجام حرکات ورزشی، رعایت رژیم غذایی سرشار از سبزیجات و میوه ها، ترک کردن سیگار، دوری از استرس و عصبانیت و عدم استفاده از نوشابه های الکلی می تواند در کاهش فشار خون مؤثر باشند.

اگر متوجه شدید فشار خون سالمندتان به طور ناگهانی و غیرعادی بالا رفته است (مثلاً بالای ۱۸۰/۱۲۰)، باید سریعاً اقدام کنید. هدف از این اقدامات کاهش استرس و آرام‌سازی محیط است:

پایین اوردن فشار خون بالا فوری در منزل

1. استراحت و تنفس عمیق و آرام: سالمند را در یک محیط آرام و کم‌نور بنشانید یا درازکش کنید. از او بخواهید آرام و عمیق نفس بکشد. این کار به کاهش استرس و ضربان قلب کمک می‌کند.
2. مصرف آب: یک تا دو لیوان آب ساده بنوشید. کم‌آبی می‌تواند در مواردی باعث غلظت خون و افزایش کاذب فشار شود.
3. دوری از محرک‌ها: از مصرف قهوه، چای، سیگار یا هر ماده محرک دیگری که می‌تواند ضربان قلب را بالا ببرد، پرهیز کنید.
4. استفاده از داروهای زیرزبانی (فقط با تجویز پزشک): اگر پزشک قبلاً برای مواقع اورژانسی داروی زیرزبانی (مانند کاپتوپریل یا نیفدیپین) تجویز کرده است، طبق دستورالعمل استفاده کنید. این داروها معمولاً طی ۱۵ تا ۶۰ دقیقه اثر می‌کنند. هرگز خودسرانه داروی کسی را استفاده نکنید.

پایین آوردن فشار خون با طب سنتی و گیاهان دارویی

در کنار درمان‌های پزشکی، برخی خوراکی‌ها به صورت طبیعی در کاهش فشار خون (نه در حالت اورژانسی) موثرند:

• سیر خام: مصرف یک حبه سیر خام یا عصاره آن می‌تواند به دلیل داشتن ترکیبات گوگردی به گشاد شدن رگ‌ها کمک کند.
• خوراکی‌های غنی از پتاسیم: موز، سیب زمینی، و آب پرتقال منابع عالی پتاسیم هستند که اثر سدیم (نمک) را در بدن خنثی می‌کنند.
• چای ترش (Hibiscus Tea): این دمنوش به صورت علمی ثابت شده که می‌تواند به کاهش فشار خون در طول زمان کمک کند.
• آب لیمو: نوشیدن یک لیوان آب لیمو به دلیل خاصیت دیورتیک (ادرارآور) می‌تواند به کاهش فشار خون کمک کند.

کنترل بلندمدت و پیشگیری از فشار خون بالا

کلید اصلی در کنترل فشار خون، پایبندی و تداوم در تغییرات زیر است:

• رژیم غذایی سالم (رژیم DASH): پیروی از رژیم غذایی DASH (رویکردهای غذایی برای توقف پرفشاری خون) که بر مصرف میوه‌ها، سبزیجات، غلات کامل و لبنیات کم‌چرب تمرکز دارد.
• کاهش مصرف نمک: مصرف روزانه نمک باید به کمتر از ۲۳۰۰ میلی‌گرم (حدود یک قاشق چای‌خوری) یا کمتر کاهش یابد. به برچسب غذاهای فرآوری‌شده دقت کنید.
• فعالیت بدنی منظم: حداقل ۱۵۰ دقیقه فعالیت متوسط در هفته (مانند پیاده‌روی سریع، شنا یا باغبانی) برای تقویت قلب ضروری است.
• مدیریت استرس: یوگا، مدیتیشن، و فعالیت‌های آرامش‌بخش، نقش مهمی در کاهش فشار خون ناشی از استرس دارند.
• داروهای تجویزی: مصرف منظم و بدون وقفه داروهایی که پزشک تجویز کرده است (مانند مهارکننده‌های ACE، بتابلاکرها، یا دیورتیک‌ها) مهم‌ترین بخش درمان بلندمدت است.

علت پایین آمدن فشار خون در سالمندان

افت فشار خون (هیپوتانسیون) زمانی رخ می‌دهد که فشار سیستولیک به کمتر از ۹۰ میلی‌متر جیوه و دیاستولیک به کمتر از ۶۰ میلی‌متر جیوه برسد. دلایل این افت فشار در سالمندان می‌تواند جدی باشد:

• کم‌آبی شدید: یکی از شایع‌ترین علل است که می‌تواند به دلیل مصرف ناکافی مایعات یا مصرف داروهای ادرارآور (دیورتیک‌ها) باشد.
• مصرف برخی داروها: داروهای فشار خون، داروهای پارکینسون، و برخی داروهای ضدافسردگی می‌توانند فشار را بیش از حد کاهش دهند.
• مشکلات قلبی: نارسایی قلبی یا کند شدن ضربان قلب باعث می‌شود پمپاژ خون به اندازه کافی قوی نباشد.
• عفونت‌های پنهان: عفونت‌های جدی و سپتیسمی می‌توانند باعث افت شدید فشار شوند.

فشار خون وضعیتی

این شایع‌ترین نوع افت فشار در سالمندان است. زمانی رخ می‌دهد که فرد ناگهان از حالت درازکش یا نشسته به حالت ایستاده تغییر وضعیت می‌دهد. این تغییر ناگهانی باعث می‌شود خون به دلیل جاذبه در اندام‌های تحتانی جمع شود و برای لحظه‌ای به مغز نرسد.

علائم فشار خون پایین در سالمندان

اگرچه فشار خون پایین اغلب با درمان ساده حل می‌شود، اما عوارض آن در سالمندان می‌تواند جدی و حتی خطرناک باشد. خطرناک‌ترین عارضه فشار خون پایین، غش کردن است که می‌تواند منجر به سقوط و آسیب‌های جدی فیزیکی (مانند شکستگی لگن) شود، که در این صورت پیشنهاد میکنیم از خدمات پرستار سالمند در منزل نبض اول بهره مند شوید. علائم رایج:

• سرگیجه و سبکی سر، به‌ویژه هنگام بلند شدن.
• ضعف و خستگی شدید، به‌طوری که فرد توانایی انجام کارهای روزمره را از دست بدهد.
• تاری دید یا دیدن سیاهی در چشم.
• تهوع و احساس ناخوشی.

درمان فشار خون پایین در سالمندان

1. 1. 1. افزایش تحت کنترل مصرف نمک و مایعات: با مشورت پزشک، مصرف آب و مایعات را افزایش دهید. در صورت عدم وجود مشکل قلبی یا کلیوی، پزشک ممکن است اجازه دهد کمی نمک بیشتری مصرف کنید.
      2. مصرف خوراکی‌های کافئین‌دار: مصرف موقت قهوه یا چای می‌تواند به افزایش لحظه‌ای فشار خون کمک کند.
      3. افزایش تدریجی وضعیت: هنگام بلند شدن، ابتدا چند دقیقه در لبه تخت بنشینید، سپس به‌آرامی بایستید.
      4. جوراب واریس: استفاده از جوراب‌های فشاری می‌تواند به جلوگیری از جمع شدن خون در پاها کمک کند.
      5. تزریق سرم (در موارد شدید): در موارد شدید کم‌آبی یا افت فشار، تزریق سرم نرمال سالین در کلینیک یا بیمارستان، و یا تزریق سرم در منزل تحت نظر پزشک، حجم خون را به‌سرعت افزایش می‌دهد.

سخن پایانی

افزایش فشار خون در سالمندان می تواند یکی از علل و عوامل آسیب های کلیوی، حملات قلبی و سکته های مغزی باشد و در نهایت جان فرد سالمند را به خطر بیندازد، از این رو کنترل فشار خون یکی از مهم ترین اقدامات در جهت حفظ سلامت سالمندان است.

میزان فشار خون هر فرد سالمند با توجه به نیازهای فیزیکی او تعیین می شود ولی بر طبق نظر پزشکان، فشار خون 15 روی 8 یا 14 روی 9 می تواند برای افراد سالمند مناسب باشد با این حال بهتر است با ویزیت پزشک در منزل هر فرد، فشار خون قابل قبول را مشخص کند.

برای کنترل فشار خون بهتر است از یک رژیم غذایی سالم پیروی شود، هم چنین انجام اقداماتی نظیر ترک سیگار، افزایش فعالیت های جسمی، پرهیز از عوامل استرس زا می تواند مفید باشد. در صورتی که فشار خون فرد سالمند به ناگهان افزایش یافت، بهتر است او را به بیمارستان برسانید تا اقدامات درمانی مرتبط برای او انجام پذیرد و یا طبق دستور پزشک معالج اقدامات لازم را انجام دهید

پرسش و پاسخ‌های متداول

آیا می‌توانم داروهای فشار خون مادرم را بدون مشورت پزشک قطع کنم اگر فشارش نرمال شده است؟

خیر، هرگز نباید داروهای فشار خون را خودسرانه قطع یا دوز آن را تغییر دهید. اگر فشار خون نرمال شده است، به این معنی است که دارو به درستی کار می‌کند. قطع دارو می‌تواند منجر به افزایش ناگهانی و خطرناک فشار خون شود. هرگونه تغییر در دارو باید با دستور پزشک باشد.

بهترین زمان برای اندازه‌گیری فشار خون در خانه چه زمانی است؟

معمولاً توصیه می‌شود فشار خون را دو بار در روز اندازه‌گیری کنید: یک بار صبح زود (قبل از مصرف دارو و صبحانه) و یک بار عصر/شب (قبل از خواب). قبل از هر اندازه‌گیری حداقل ۵ دقیقه استراحت کنید و مثانه خالی باشد.

آیا مصرف زیاد نمک دریا یا نمک صورتی بهتر از نمک معمولی است؟

خیر. تمام انواع نمک (نمک دریا، نمک صورتی، نمک تصفیه‌شده) حاوی مقادیر بالایی از سدیم هستند. سدیم عامل اصلی افزایش فشار خون است. بنابراین، در مصرف همه انواع نمک باید احتیاط کرد.

فشار خون بالا در سالمندان خطرناک است یا فشار خون پایین؟

هر دو خطرناک هستند، اما به دلایل متفاوت. فشار خون بالا (قاتل خاموش) در بلندمدت به قلب، رگ‌ها و کلیه‌ها آسیب می‌زند و عامل اصلی سکته مغزی و قلبی است. فشار خون پایین در کوتاه‌مدت باعث سرگیجه، غش کردن و به‌ویژه در سالمندان می‌تواند منجر به سقوط و آسیب‌های جدی فیزیکی شود. هر دو باید مدیریت شوند.