برای تزریق بسیاری از دارو‌ها از جمله مورفین و انسولین و همچنین به عنوان روشی مخالف با تزریق داخل وریدی، از تزریق زیر جلدی استفاده می‌شود. بافت زیر جلدی یک بافت همبند غنی از بافت چربی است که خون رسانی کمی دارد و به همین علت معمولا سرعت جذب‌دارو در آن طولانی‌تر از عضله است.
جهت آشنایی با تزریق زیر‌جلدی و نکات منفی و مثبت آن تا انتهای این مقاله با ما همراه باشید.
هدف از تزریق زیر جلدی چیست؟
هدف از تزریق زیر‌جلدی، جذب آرام دارو با حجم تزریق محدود میباشد. این روش برای تزریق داروهایی مثل انسولین که باید به صورت تدریجی در بافت چربی جذب شوند، روش ایده آلی است که با کمترین درد، امکان تکرار چند نوبت تزریق را فراهم می‌کند.
یادآوری این نکته ضروری است که پس از تزریق داروهایی مثل انسولین یا هپارین، از ماساژ دادن ناحیه خودداری کنید. زیرا باعث جذب سریع‌تر دارو و التهاب بافتی می‌گردد.
نحوه تزریق زیر جلدی
برای انجام تزریق زیر جلدی باید مراحل زیر را انجام دهید:
- انتخاب یک ناحیه‌ی چربی‌دار از بدن مثل: ران، شکم یا پشت بازو. لازم به ذکر است که در تزریق زیر جلدی دور ناف، محل تزریق روی شکم و ۳ الی ۴ سانتی‌متر کنار ناف است که علاوه بر راحتی و درد کمتر، به دلیل وجود بافت چربی روی شکم، جذب بهتری نیز دارد.
- ابتدا دستانتان را به خوبی بشوئید سپس ناحیه‌ی مورد نظر را با پنبه‌ی الکلی تمیز کنید. پیش از رفتن به مرحله‌ی بعد صبر کنید تا آن ناحیه کاملا خشک شود.
- سر سوزن را برداشته و طبق دستورالعمل روی شیشه‌ی حاوی مواد، دارو را به درون سرنگ بکشید و هوای درون سرنگ را بگیرید.
- مثل زمانی که نیشگون می‌گیرید، قسمت چربی‌دار بدنتان را با ضخامت ۵ سانتی‌متر بین انگشت شست و اشاره نگه دارید.
- مانند یک دارت سوزن را در دستتان نگه دارید و با زاویه‌ی ۹۰ درجه به پوست بزنید. با توجه به اینکه سوزن‌های به‌کار رفته در تزریق زیر‌جلدی معمولا کوتاه هستند، باید کاملا در پوست فرو‌بروند.
- اهرم را به سرعت و تا آخر فشار بدهید اما فشار زیادی وارد نکنید.
- درپوش سوزن را بگذارید و در یک ظرف محافظ سوزن را دور بیاندازید.
چند ناحیه ی رایج برای انجام تزریق زیر جلدی
- جلوی ران‌ها
- کنار یا پشت بازوها
- نواحی چربی‌دار شکم
تفاوت نواحی تزریق به علت تفاوت سرعت جذب‌دارو در آن نواحی است. به این صورت که بیشترین سرعت جذب‌دارو در ناحیه‌ی اطراف ناف و کمترین سرعت جذب مربوط به نواحی روی ران‌ها است.
در افرادی که برای مدت زمان طولانی از یک روش تزریق استفاده می‌کنند (مانند افراد دیابتی)، توصیه می‌شود که جهت جلوگیری از آسیب بافت در محل تزریق، تزریق‌ها به صورت چرخشی و در بخش‌های مختلف نواحی مختلف بدن که در بالا ذکر شد انجام شود.
دارو های استفاده شده در تزریق زیر جلدی
- رقیق کننده‌های خون مثل هپارین
- انسولین برای دیابتی‌‌ها
- برخی دارو‌ها در بیماری خود ایمنی
- بعضی از دارو‌های باروری
- لازم به ذکر است که اکثر داروهایی که باید روزانه مصرف شوند یا در خانه تزریق شوند، برای تزریق‌های زیر جلدی طراحی شده‌‌اند.
علت کبودی تزریق زیر جلدی
بروز هماتوم و کبودی یکی از شایع‌ترین عوارض جانبی ناشی از تزریق‌های زیر جلدی است. کبودی ناحیه‌ی تزریق به دلیل خروج خون از عروق آسیب‌دیده به درون بافت‌های زیر جلدی است. لازم به ذکر است که بروز این عوارض ارتباط مستقیمی با تکنیک تزریق، حجم محلول تزریقی دارو، قطر سر سوزن و انتخاب محل تزریق قبل از تزریق دارد. افزون بر این موارد، ماساژ محل تزریق نیز ممکن است در ایجاد کبودی موثر باشد. تغییر زمان و محل تزریق از تکنیکهای مؤثر بر شدت درد و وقوع کبودی در محل تزریق است که تاکنون تحقیقات زیادی در این زمینه انجام شده است.
نکات مهم
- در صورتی که نوک سوزن‌ها کج شد، از استفاده‌ی آن‌ها خودداری کنید.
- در هر بار استفاده از سر سوزن‌ها، قلم داروئی را به سمت بالا گرفته و دو واحد از دارو را خارج کنید تا از باز بودن مسیر در سوزن مطمئن شوید.
- بعد از تزریق از فشار دادن محل تزریق خودداری کنید. چون ممکن است دارو از زیر جلد به سطح پوست خارج شود.
- اگر زاویه‌ی تزریق توسط سرنگ مناسب نباشد و یا سر سوزن بطور کامل در پوست فرو نرود، پس از تزریق و خارج کردن سوزن، محل تزریق متورم می‌شود و دارو با تاخیر جذب می‌شود. در چنین شرایطی نباید محل تورم را فشار داد یا از کمپرس سرد یا گرم استفاده کرد. زیرا این عمل می‌تواند ساختار دارو یا مدت زمان آزادسازی آن به خون را تغییر دهد.
- در صورتی که طول سوزن برای ضخامت پوست مناسب نباشد و یا سوزن در اثر استفاده‌ی مکرر کند شده‌باشد، بعد از خارج کردن سوزن از پوست، احتمال خون‌ریزی وجود دارد. اما جای نگرانی نیست و با استفاده از سوزن مناسب این مشکل رفع خواهد‌شد. به علاوه در چنین مواردی احتمال بروز کبودی محدودی در موضع وجود دارد که به مرور رفع می‌شود.
- در صورتی که چند‌بار از سرنگ‌های انسولین استفاده می‌کنید (توصیه می‌شود یک بار استفاده شوند)، باید حتما آن‌ها را در یخچال نگهداری کنید.