استفاده از سرم برای اغلب بیماران بستری در بیمارستان‌ها متداول است. سرم‌ها به دلایل مختلف از جمله تأمین مایعات بدن یا حفظ تعادل الکترولیت‌ها مورد استفاده قرار می‌گیرند؛ هم چنین به عنوان واسطه‌ای برای تزریق دارو به بیماران کاربرد دارند. به کارگیری سرم به عنوان بخشی از درمان بیماران حتماً باید زیر نظر پزشک صورت گیرد زیرا انواع مختلف سرم وجود دارد و هر یک کارایی مختص به خود را دارد. در این مقاله به معرفی انواع سرم و کاربردهای هر یک می‌پردازیم و درباره لوازم تزریق سرم صحبت خواهیم کرد؛ پس با ما همراه باشید.
انواع سرم از نظر غلظت اسمزی آن ها
انواع سرم از نظر غلظت اسمزی آن ها- سرم‌های ایزوتونیک: غلظت این سرم‌ها مانند غلظت خون است و برای تأمین مایعات بدن و تنظیم الکترولیت‌ها به کار می‌روند، سرم‌های رینگر، دکستروز ۵ درصد و نرمال سالین در این گروه جای دارند.
- سرم‌های‌هایپرتونیک: غلظت این سرم‌ها از غلظت اسمزی خون بیشتر است به همین دلیل سبب می‌شود مایعات از سلول‌ها خارج شوند و با افزایش حجم مایعات خارج سلولی و کاهش ADH، باعث افزایش ادرار می‌شوند. این سرم‌ها در بیماری‌هایی نظیر ادم مغزی تجویز می‌شوند. سرم‌های مانیتول ۵ و ۱۰ درصد در این گروه جای دارند.
- سرم‌های هیپوتونیک: غلظت اسمزی این سرم‌ها کمتر از غلظت خون است پس باعث انتقال مایعات از خارج سلول به داخل سلول می‌شوند. سرم‌هایی نظیر نرمال سالین و دکستروز واتر ۲٫۵ درصد در این گروه هستند.
انواع سرم از نظر ترکیبات شیمیایی
انواع سرم از نظر ترکیبات شیمیایی آن‌ها عبارتند‌از:
- سرم‌های نمکی
- سرم‌های قندی
- سرم‌های قندی- نمکی
- سرم‌های جایگزین پلاسما
- سرم‌های قلیایی
- سرم‌های تغذیه‌ای
۱٫ سرم نمکی: سرم‌های نمکی در دو نوع قابل تزریق و غیر قابل تزریق موجود هستند:
- سرم نمکی قابل تزریق: این سرم در اغلب موارد برای جبران کاهش مایعات بدن استفاده می‌شود و در مواقع اسهال و استفراغ یا خونریزی‌ها کاربرد دارد. هم‌چنین از این سرم برای بالابردن فشار خون افرادی استفاده می‌شود که سابقه بیماری فشار خون ندارند و در اثر گرسنگی یا شوک عصبی دچار افت فشار خون شده‌اند.
- سرم نمکی غیر‌قابل تزریق: این سرم برای شستشو و ضدعفونی تجهیزات بیمارستانی نظیر ماشین‌های دیالیز یا ساکشن به کار می‌رود.
۲٫ سرم رینگر: سرم رینگر در واقع همان سرم نمکی است که به آن املاح اضافه شده است. املاح افزوده شده به این سرم عبارتند‌از کلسیم، پتاسیم، سدیم و کلر. این سرم برای درمان کاهش املاح بدن خصوصاً پتاسیم بر اثر مصرف برخی داروهای ادرارآور کاربرد دارد.
۳٫ سرم رینگر لاکتات: یکی از انواع سرم است که از نظر شیمیایی شباهت زیادی به پلاسمای خون دارد و چنانچه بدن با کاهش مایعات مواجه شود، استفاده از این سرم به دیگر سرم‌ها ارجح است. سرم رینگر لاکتات در سوختگی‌ها یا در حین جراحی مورد استفاده قرار می‌گیرد.
۴٫ سرم قندی ۵%: این سرم همان‌طور که از نامش پیداست، دارای ترکیبات قندی است و برای افزایش قند خون و افزایش میزان انرژی بیماران، تسکین درد ناشی از عمل جراحی، کاهش تب و ایجاد ادرار و دفع سموم بدن مورد استفاده قرار می‌گیرد.
۵٫ سرم قندی ۱۰%: از این نوع سرم قندی برای درمان افت شدید قند خون، کاهش تب بالا، کمک به افزایش حجم ادرار در بیماران کلیوی، ترمیم زخم‌های ناشی از سوختگی، ایجاد ادرار و دفع سموم بدن استفاده می‌شود.
۶٫ سرم قندی نمکی: این سرم برای تأمین املاح و انرژی بدن و همین‌طور جبران کمبود مایعات بدن به کار می‌رود.
۷٫ سرم هماکسل: این سرم‌ها در درمان شوک‌های ناشی از خونریزی شدید، اسهال و استفراغ و سوختگی کاربرد دارد و باید در یخچال نگهداری شود.
۸٫ سرم مانیتول: این سرم در بیمارانی که به دلایلی نظیر اختلالات کلیوی، سوختگی، فشار خون یا بیماری‌های قلبی دچار عدم تعادل در مایعات بدن هستند، به کار می‌رود.
لوازم تزریق سرم و کارایی هر کدام
به لوازم تزریق سرم، ست سرم گفته می‌شود. ست سرم یک پک کامل از وسایل سرم است که از آن برای تزریق سرم به بیمار استفاده می‌شود. وسایل سرم به کار رفته درست سرم تجهیزات پزشکی کوچک و بزرگی هستند که با سر‌هم کردن آن‌ها می‌توان تزریقات مستقیم به داخل ورید را انجام داد.
لوازم تزریق سرم موجود در یک ست سرم عبارتند‌از:
- گیره غلتکی: این وسیله از مهم‌ترین اجزای ست سرم است چراکه به کمک آن می‌توان میزان انتقال سرم به بدن بیمار را تنظیم کرد.
- محفظه سرم: محفظه سرم از اصلی‌ترین لوازم تزریق سرم است و درست در زیر کیسه سرم قرار دارد و قطره‌های سرم خارج شده از کیسه سرم را نشان می‌دهد. محفظه سرم به کنترل میزان مایع خروجی از کیسه سرم کمک می‌کند.
- پورت تزریق: این قسمت از ست سرم معمولاً در بالای محفظه سرم واقع شده است و اگر نیاز باشد تا دارویی به همراه سرم به بیمار تزریق شود، از این پورت یا درگاه وارد محلول سرم می‌شود.
- گیره اسلایدی: این گیره در برخی از ست‌های سرم موجود است و وظیفه قطع کردن جریان مایع سرم را دارد. البته این کار با گیره غلتکی نیز قابل انجام است.
سخن پایانی
انواع سرم و وسایل لازم برای سرم زدن؛ لوازم تزریق سرم
انواع سرم به منظور جبران مایعات بدن بیماران و تنظیم میزان املاح بدن آن‌ها مورد استفاده قرار می‌گیرد. سرم‌ها انواع مختلفی دارند که هر یک برای شرایط خاصی قابل استفاده هستند به همین دلیل حتماً باید زیر نظر پزشک به کار روند. برای تزریق سرم به لوازم تزریق سرم نیاز است. به وسایل سرم، ست سرم گفته می‌شود که شامل گیره غلتکی، محفظه سرم، پورت تزریق، گیره اسلایدی و دیگر وسایل تزریق مانند آنژیوکت و یا اسکالپ هستند که به پرستار کمک می‌کند سرم را به سهولت به ورید بیمار تزریق کند.